ေရာင္ျခည္စက္ဝန္းသက္ေရာက္မႈ

ေခြးအေဟာင္ခံရသူတိုင္းဟာ သူခိုးဟုတ္ခ်င္မွ ဟုတ္မယ္၊ စာပို႔လုလင္လည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
မုတ္ဆိတ္ရွည္ထားသူတိုင္းဟာ အႏုပညာသည္ ဟုတ္ခ်င္မွဟုတ္မယ္။
ဆံပင္ရွည္ထားသူတိုင္းဟာလည္း လမ္းသရဲဟုတ္ခ်င္မွဟုတ္မယ္။

ေသာၾကာေန႔ညေနတိုင္း ဦးေမာင္က ေနမေကာင္းျဖစ္ေနတဲ့မိခင္ကို ျပန္ၾကည့္တဲ့မိန္းမျဖစ္သူကို ဘူတာရံုလိုက္ပို႔တတ္တယ္။ မိန္းမစီးတဲ့ရထားထြက္သြားၿပီး ေနာက္(၁ဝ)မိနစ္အၾကာမွာ ဦးေမာင္ရဲ႕ညီမျဖစ္သူ လိုက္ပါလာမယ့္ရထားက ဘူတာဆိုက္တယ္။ မိန္းမ မရွိတုန္း အိမ္မွာလာကူခ်က္ျပဳတ္ေပးတဲ့ ညီမျဖစ္သူကို ဦးေမာင္ကေစာင့္ႀကိဳၿပီး အိမ္ေခၚျပန္တယ္။ တနဂၤေႏြေန႔ညေနမွာေတာ့ ညီမကို ဘူတာရံုလိုက္ပို႔ၿပီး (၁ဝ)မိနစ္အၾကာမွာ ျပန္ေရာက္လာတဲ့မိန္းမကို ဦးေမာင္အိမ္ေခၚျပန္တယ္။

ဒီလိုနဲ႔ တနဂၤေႏြေန႔ညေနမွာ ညီမစီးတဲ့ရထားထြက္သြားၿပီးေနာက္ မိန္းမေရာက္အလာကို ဦးေမာင္ေစာင့္ေနခဲ့တယ္။ အဲဒီမွာ ဝန္ထမ္းတစ္ဦးက ဦးေမာင္နားေလွ်ာက္လာၿပီး ရယ္ရယ္ၿပံဳးၿပံဳးနဲ႔ေျပာတယ္။

"ခင္ဗ်ားႀကီး ... ေတာ္ေတာ္အႀကံပိုင္တာပဲေနာ္။ တစ္ေန႔ေန႔တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာ ခင္ဗ်ားဒီလိုလုပ္တာကို သူတို႔မိသြားမွာ မေၾကာက္ဘူးလား?"

တျခားလူေတြနဲ႔ ဆက္ဆံေျပာဆိုတဲ့အခါ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဟာ "ႀကိဳတင္မွန္းဆ"တဲ့ အၾကည့္နဲ႔ သူတို႔ကိုၾကည့္မိတတ္ၾကတယ္။ သူတို႔ကို ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ "ေဘာင္"ထဲသြင္းၿပီး အဲဒီေဘာင္နဲ႔ ဒီလူကေတာ့ျဖစ္ လူေကာင္း၊ ဒီလူကေတာ့ျဖစ္ လူဆိုးဆိုၿပီး ခဲြျခားေလ့ရွိတယ္။ "သူၾကည့္ရတာ ေနာက္မီးလင္းေနသလိုပဲ၊ သူကေတာ့ျဖစ္ အရမ္းလူလည္က်တတ္တာပဲ" စတဲ့အေတြးေတြနဲ႔ တစ္ဘက္လူရဲ႕ကိုယ္ေပၚ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ပံုခ်တတ္တယ္။ အမွန္တရားနဲ႔ လမ္းလဲြသြားတာမ်ဳိးေတြရွိတယ္။

ဒီလိုပံုျပင္တစ္ပုဒ္ကုိ ၾကားဖူးမယ္ ထင္ပါတယ္။

အမ်ဳိးသမီးႏွစ္ေယာက္ဟာ စားပဲြခံုတစ္ခံုမွာထိုင္ၿပီး ေကာ္ဖီေသာက္ေနၾကတယ္။ သူတို႔ထဲက တစ္ေယာက္က ယူလာတဲ့ထီးကို စားပဲြေျခရင္းမွာ ေထာင္ထားလိုက္တယ္။ တေအာင့္အၾကာမွာ ေကာ္ဖီအရင္ေသာက္ၿပီးတဲ့တစ္ေယာက္က ထအထြက္မွာ ေယာင္ေတာင္ေတာင္နဲ႔ ေထာင္ထားတဲ့ထီးကို ေကာက္ယူၿပီးထြက္သြားတယ္။ ဒါကို ထီးပိုင္ရွင္က ေအာ္ေျပာတယ္။

"ဒီမယ္! ရွင္ ကၽြန္မထီးကို ယူတယ္"

ထီးယူမိတဲ့တစ္ေယာက္က မ်က္ႏွာႀကီးနီျမန္းၿပီး အားတုန္႔အားနာနဲ႔ ထီးပိုင္ရွင္ကို ေတာင္းပန္တယ္။ သူထီးယူလာမိတယ္ အထင္နဲ႔ မွားယူမိေၾကာင္းေျပာတယ္။ ဒီအျဖစ္အပ်က္ေၾကာင့္ ထီးမွားယူမိတဲ့အမ်ဳိးသမီးက သူထီးဝယ္ရမယ္ဆိုတာကို သတိရလိုက္တယ္။ အိမ္က ကေလးအတြက္ပါ ဝယ္လိုက္မယ္ဆိုၿပီး သူထီးႏွစ္ေခ်ာင္းဝယ္လိုက္တယ္။

အဲဒီလိုနဲ႔ ထီးႏွစ္ေခ်ာင္းဝယ္ခဲ့တဲ့ အမ်ဳိးသမီးဟာ အိမ္အျပန္လမ္းက ဘတ္စကားေပၚမွာ သူထီးမွားယူမိတဲ့ ထီးပိုင္ရွင္အမ်ဳိးသမီးနဲ႔ မေတာ္တဆဆံုမိျပန္တယ္။ အဲဒီအမ်ဳိးသမီးက သူ႔လက္ထဲကထီးႏွစ္ေခ်ာင္း ကိုင္ထားတာကို ၾကည့္ၿပီး "ေအာ္... ရွင္ဒီေန႔ ေတာ္ေတာ္တြက္ေခ်ကိုက္တာပဲေနာ္"လို႔ သူ႔ကို ေျပာတယ္။

လူေတြဟာ တျခားလူကို ေဝဖန္ပိုင္းျခားခ်ိန္မွာ အၿမဲတမ္း ယိမ္းယုိင္မႈတစ္မ်ဳိးရွိတယ္။
အဲဒါကေတာ့ လူတစ္ေယာက္ကို အၾကမ္းအားျဖင့္ "အေကာင္း" ဒါမွမဟုတ္ "မေကာင္း" ဆိုၿပီးႏွစ္မ်ဳိးခဲြလိုက္တယ္။ လူတစ္ေယာက္က လူေတြကို "ေကာင္းတဲ့" ထင္ျမင္ခ်က္မ်ဳိးျဖစ္ေစတဲ့အခ်ိန္ လူေတြက အဲဒီလူရဲ႕အေျပာအဆို၊ အမူအရာအားလံုးကို "အေကာင္း"ရႈေထာင့္ကေနၾကည့္ၿပီး ေဝဖန္ပိုင္းျခားလိုက္တယ္။ ဆန္႔က်င့္ဘက္အေနနဲ႔ "မေကာင္းတဲ့" ထင္ျမင္ခ်က္မ်ဳိး ျဖစ္ေစတဲ့အခ်ိန္ အဲဒီလူဘာလုပ္လုပ္ "မေကာင္း"တာပဲျမင္ေတာ့တယ္။ ဒီလိုျဖစ္စဥ္ကို "Halo effect" (ေရာင္ျခည္စက္ဝန္းသက္ေရာက္မႈ) လို႔ေခၚတယ္။ လူေတြက လကိုေတြ႔တာနဲ႔ တၿပိဳင္နက္ လေဘးက ျဖာေနတဲ့ ေရာင္ျခည္စက္ဝန္းကိုလည္း သတိထားမိတတ္ၾကတယ္။ လူတစ္ေယာက္ကလည္း တျခားလူကိုျပတဲ့ သူ႔ထင္ျမင္ခ်က္ေနာက္လိုက္ၿပီး သူ႔ရဲ႕အေျပာအဆို၊ အမူအရာေတြကို လူေတြက "Halo effect"နဲ႔ဆက္စပ္ၿပီး ေဝဖန္ပိုင္းျခားပါလိမ့္မယ္။

ပံုျပင္တစ္ပုဒ္က ဒီလိုဆိုပါတယ္။
တစ္ခါက အေမရိကန္ကိုေရာက္တာ သိပ္မၾကာေသးတဲ့ လူတစ္ေယာက္က မနက္ေစာေစာတစ္ခုမွာ ပန္းၿခံထဲလမ္းထြက္ေလွ်ာက္ခဲ့တယ္။ ပန္းၿခံထဲေရာက္ေတာ့ လူျဖဴတစ္သိုက္ ျမက္ခင္းျပင္ေပၚထိုင္ၿပီး ေနလွန္းရင္း စကားစျမည္းေျပာေနၾကတာကို ေတြ႔လိုက္တယ္။ အဲဒီမွာ အဲဒီလူက ဒီလိုေတြးလိုက္တယ္။

"အေမရိကန္လူမ်ဳိးေတြရဲ႕ဘဝက သိပ္ေပါ့ပါးတာပဲ။ ေငြေၾကးရွိသလို ဘဝမွာလည္း ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရႊင္ရႊင္ေနတတ္တယ္"

အဲဒီလူဟာ လမ္းဆက္ေလွ်ာက္ရင္း တစ္ေနရာမွာ လူမည္းတစ္သိုက္ ျမက္ခင္းျပင္ေပၚထိုင္ၿပီး စကားစျမည္းေျပာေနၾကတာကို ေတြ႔လိုက္ျပန္တယ္။ အဲဒီမွာ သူက ဒီလိုေတြးလိုက္တယ္။

"ဟင္း! လူမည္းအလုပ္လက္မဲ့ေတြရဲ႕ ျပႆနာက ႀကီးမားလွခ်ည္လား! ဒီလူေတြက အစိုးရေထာက္ပံ့ေၾကးေတြ ေတာင္းေနတဲ့လူေတြျဖစ္လိမ့္မယ္"

အျဖစ္အပ်က္တစ္ခုက ဒီလိုဆိုထားပါတယ္။
ညတစ္ညမွာ လမ္းေပၚမွာ လမ္းေလွ်ာက္ေနတုန္း အိမ္တစ္အိမ္က မီးလင္းေနတာကို ေတြ႔ေတာ့ လူတခ်ဳိ႕က "ဒါဟာ အိမ္မျပန္လာေသးတဲ့ သမီးအတြက္ အေမေတာင္းဆုျပဳေနတာျဖစ္မယ္"လို႔ဆိုတယ္။ လူတခ်ဳိ႕က "အမေလး... ဒါ လူျမင္မေကာင္းတဲ့ ကိစၥတစ္ခုခု လုပ္ေနတာျဖစ္မယ္"လို႔ဆိုတယ္။

အဂၤလန္ စာေရးဆရာ "Hazlitt William"က ဒီလိုဆိုခဲ့ပါတယ္။
"အမွန္ကိုမစူးစမ္းဘဲ မ်က္စိမိွတ္ ဘက္လိုက္ျခင္းက အသိမရွိတဲ့ ကေလးေလးနဲ႔တူတယ္"တဲ့။
သူ႔အေျပာ မွန္ကန္ခဲ့ပါတယ္။

လူအမ်ားက သင့္ကို မသိနားမလည္ႏိုင္သလို သင္ကလည္း သူတို႔အားလံုးကို သိနားလည္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီလိုဆိုမွေတာ့ တျခားလူကို လြယ္လြယ္နဲ႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ မေဝဖန္၊ မပိုင္းျခားသင့္သလို သင့္အေပၚ တျခားလူေဝဖန္ပိုင္းျခားတာကိုလည္း အေလးထားေနဖို႔ မလိုပါဘူး။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ လူတိုင္း..လူတိုင္းကလည္း အကၤ်ီရဲ႕ပထမဆံုးၾကယ္သီးကို မွားတပ္ဖူးခဲ့ၾကတယ္ မဟုတ္ပါလား!

မူရင္း-- http://blog.udn.com/540520/5905247

http://en.wikipedia.org/wiki/Halo_effect

ႏိုင္းႏိုင္းစေန ဘာသာျပန္သည္။